Hortilux betrokken bij project gericht op fossielvrije tomatenteelt

De Nederlandse glastuinbouw heeft zichzelf ten doel gesteld om in 2040 fossielvrij te telen. Om dit te realiseren, moeten nog flink wat uitdagingen worden getackeld, ook in de teelt van tomaat. “Tomaten worden in ons land bijvoorbeeld nog nauwelijks geteeld onder full-LED. Wel zijn er inmiddels diverse telers die werken met een hybride groeilichtsysteem”, vertelt Stéphane André, Consultant Grow Light Perfomance bij Hortilux.

Om stappen te zetten richting een fossielvrije tomatenteelt werd vier jaar geleden de proef ‘Tomaat fossielvrij’ opgezet. Delphy Improvement Centre nam het initiatief tot dit project, dat wordt gefinancierd door Kas als Energiebron (het innovatie- en actieprogramma van het ministerie van LNV en Glastuinbouw Nederland) en diverse toeleveranciers. Hortilux is één van deze partijen. “Als groeilichtspecialist vinden wij het belangrijk om mede aan de basis te staan van innovatie. Daarnaast is het cruciaal dat we de tomatenteelt ‘toekomstproof’ maken, ook op energiegebied”, licht Stéphane toe.

Input vanuit praktijk

De proef vindt plaats in een afdeling van 1000 m²  bij het Improvement Centre in Bleiswijk. Hier worden diverse technieken ingezet om de energiebehoefte te minimaliseren, waaronder ontvochtiging, sensoren én LED-belichting. De lijntjes met de praktijk zijn kort: de proef wordt op de voet gevolgd door meerdere telers. Jasper Oussoren is één van hen. “Wij monitoren of de proef voldoende aansluit bij de praktijkomstandigheden en geven input vanuit de praktijk”, licht Jasper toe. Hij is mede-eigenaar van tomatenbedrijf Roots, met twee locaties in Zevenhuizen en het Westland. Op het bedrijf, dat 26 hectare omvat, worden cherry-trostomaten van het ras Piccolo geteeld voor Looye.

Groeilicht is een hot item voor het bedrijf, dat 12 hectare heeft voorzien van HPS-belichting, en 8 hectare van hybride belichting. “Maar vanwege de stijgende energieprijzen en de uitdagingen die er liggen richting de toekomst, heeft telen onder LED wel onze aandacht. Ook omdat er nog veel vragen liggen op dit vlak. Welke impact heeft bijvoorbeeld het wegvallen van stralingswarmte en hoe ga je daarmee om? Om deze redenen vind ik het belangrijk om betrokken te zijn bij dit project; ik wil weten welke mogelijkheden LED biedt richting de toekomst.”

Vergelijking van lichtspectra

Inmiddels is de nodige kennis en ervaring opgedaan. Werd er in de proefkas met het tomatenras Merlice aanvankelijk nog geteeld onder een hybride groeilichtsysteem, in het najaar van 2020 werd de switch gemaakt naar full-LED. “Er zijn HORTILED Top Summit-armaturen opgehangen met een lichtniveau van 280 µmol. Dit is hoger dan gebruikelijk in tomaat; het standaard lichtniveau komt uit op 180 µmol”, geeft Stéphane aan.

In het eerste teeltjaar werd gekozen voor het meest gangbare lichtspectrum in tomaat. Het gaat dan om het zogeheten RWB-spectrum, bestaande uit 8% blauw, 6% groen en 86% rood licht. Sinds september vorig jaar is het spectrum in een derde van de proefkas vervangen door het zogeheten Daylight + FR-spectrum, bestaande uit 12% blauw, 31% groen, 47% rood en 10% verrood licht. “We wilden vooral weten of dit spectrum resulteert in een betere gewasbalans en een hogere productie oplevert. Dat is ook wel nodig, aangezien dit spectrum 20 procent meer elektriciteit vergt dan het RWB-spectrum.”

De productieverschillen tussen de beide spectra zijn tot nu toe (maart 2022) minimaal. Wel is onder het Daylight + FR-spectrum sprake van een hoger waterverbruik en een betere zetting. Daarnaast ligt het brixgehalte hoger. “Dit komt waarschijnlijk door het toevoegen van het verrood licht”, geeft Jasper aan. “Per saldo lijkt het telen van tomaten onder dit spectrum echter nog niet uit te kunnen, vooral vanwege de hogere energiekosten. Het RWB-spectrum lijkt vooralsnog het meest efficiënt in tomaat. Persoonlijk zou ik ook investeren in dit spectrum, bij een eventuele overstap naar LED. De 6% groen licht die dit spectrum bevat is, wanneer alleen de LED-belichting aanstaat, voldoende om goed in het donker te kunnen werken.”

Dubbel scherm en ontvochtiging

Ook op andere vlakken heeft de proef de teler nieuwe inzichten opgeleverd, zo geeft hij aan. “Er kan ontzettend veel met LED in tomaat, dat is mij wel duidelijk geworden. Je bespaart vijftig procent op elektriciteit, maar daar staat tegenover dat we op ons bedrijf 10 tot 15 procent extra warmte moeten inzetten om het verlies aan stralingswarmte op te vangen. Per saldo ben je dan echter nog steeds goedkoper uit.”

Jasper benadrukt wel dat investeren in een dubbel scherm, om zo de warmte overdag beter binnen te houden, een must is bij de switch naar full-LED. “En wanneer je dan ook investeert in een ontvochtingssysteem kun je nog extra winst boeken op dit vlak. Op die manier bespaar je maximaal op energie en benut je de LED-investering zo optimaal mogelijk. Het is wel zaak dat we nog extra kennis vergaren op het gebied van ontvochtiging, vooral over de impact van een dergelijk systeem op de kostprijs.”

Bevlieging van hommels

De proef leverde nog een ander interessant inzicht op: hommels lijken bij gesloten schermen beduidend beter te vliegen onder LED-belichting dan onder HPS. “Dit is een grote winst. En dit maakt de business case van LED-belichting ook een stuk interessanter”, zegt Jasper. “Het is zaak om nu verder te onderzoeken welke hoeveelheid licht een hommel minimaal nodig heeft om te kunnen vliegen. Kortom: dit project heeft aangetoond dat LED kansen biedt, maar dat er ook nog veel te onderzoeken is. Hortilux is wat dit betreft een deskundige kennispartner, die goed en actief meedenkt. Ik ben uiterst positief over de samenwerking!”

Van hybride naar LED

Desondanks verwacht Jasper niet dat tomatentelers op korte termijn massaal zullen overstappen naar full-LED. “Waarschijnlijk zal men eerst switchen naar hybride en vervolgens de stap maken naar full-LED. Want hoe je het ook wendt of keert: het blíjft een forse investering. En om die rendabel te maken, moet je wel verzekerd zijn van een optimale productie. Dat is lastig in de hedendaagse tomatenteelt, vanwege de hoge ziekte- en virusdruk. Maar dat full-LED op termijn de enige optie is, dat staat buiten kijf.”